«Արցախի ժողովուրդը ի՛նք պէտք է որոշէ,
թէ կ’ուզէ՞ անկախ մնալ, թէ՝ միանալ Հայաստանին:
Ատիկա ձեր իրաւունքն է, որուն մենք
պէտք է զօրավիգ կանգնինք»:
Ժան-Ժագ Ֆլաոն
(Պելճիքայի դաշնակցային խորհրդարանի անդամ)
Ֆրանսայի նախագահութեան թեկնածու եւ Ազգային Ճակատ կուսակցութեան ղեկավար Մարին Լը Փեն հայկական «Նուվել տ’Արմէնի» թերթին հետ ունեցած հարցազրոյցի մը ընթացքին (23 Ապրիլ 2019 «Մարմարա») յայտարարեց, թէ Արցախի տագնապին լաւագոյն լուծումը կը նկատէ Արցախը Հայաստանին միացնելը։
Իսկ մենք ի՞նչ կը մտածենք…
Կարճ պատմական մը կատարենք: Նախկին Խորհրդային Միութեան փլուզումին (26 Դեկտ. 1991) առաջնորդող ժամանակաշրջանին, 1988 Փետրուար 20-ին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի (ԼՂԻՄ) ժողովրդական պատգամաւորներու խորհուրդը որոշեց վերջնականապէս դուրս գալ Ատրպէյճանի կազմէն եւ ինքնավար դառնալ: Ահաւասիկ այսպէսով Ղարաբաղեան ազգային-ազատագրական շարժումը Արցախէն հասաւ Երեւան, եւ բազմահազար հայորդիներու մասնակցութեամբ տեղի ունեցաւ առաջին հանրահաւաքը՝ Ազատութեան Հրապարակին վրայ: Դժբախտաբար ժողովրդավարական այս խանդավառութեան յաջորդեցին Արցախի հայ բնակչութեան դէմ բռնութիւններ եւ տնտեսական շրջափակումներ, ընդ որս նաեւ, հարիւրաւոր մղոններ անդին, Ատրպէյճանի տարբեր քաղաքներու՝ Սումգայիթի, Պաքուի, Կիրովոպատի, Շամխորի մէջ ապրող հայ բնակիչներուն դէմ կազմակերպուած ջարդերն ու զանգուածային սպանութիւնները, որոնց պատճառով մօտաւորապէս չորս հարիւր յիսուն հազար հայեր փախստական դարձան…:
Յարգելի՛ ընթերցող, բոլորովին աւելորդ եւ անտեղի լալահառաչութիւն է ըսել. Ո՞ւր էիր քաղաքակիրթ աշխարհ…:
Ահաւասիկ այս ճգնաժամային օրերուն արցախահայութիւնը ծառացաւ եւ հերոսաբար դէմ կանգնեցաւ իրեն պարտադրուած ստոյգ կործանման վտանգին: Օրհասական արիւնալի պայքարներ մղուեցան մինչեւ 1991 թուականը, երբ նոյն տարուան Դեկտեմբեր 10-ի հանրաքուէով Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը յայտարարուեցաւ որպէս ազատ եւ անկախ պետութիւն:
Ո՛րքան պատերազմի ժամանակաշրջանը, նո՛յնքան եւ զինադադարի ու, եթէ իրօք կարելի է ըսել՝ «խաղաղութեան» տարիները դժուար եղան թէ՛ արցախահայութեան, եւ թէ՛ հայրենի ժողովուրդին համար։ Արտաքին թշնամական ճնշումները հետեւողականօրէն փորձեցին, որպէ՜ս թէ յանուն Արցախեան Հարցի բանակցային կարգաւորման, արցախահայութեան պարտադրել անոր արեան գնով ազատագրուած տարածքներուն վերստին ենթարկումը Ատրպէյճանի բռնակալ, անա՛րգ տիրապետութեան: Եւ իրենց նենգ նպատակներուն հասնելու համար՝ ատրպէյճանական սպառնալիքները դարձան ամէնօրեայ ոտնձգութիւններ, սահմանային հրացանաձգութիւններ, ու ապա 2016թ. Ապրիլ ամսուան անակնկալ յարձակումը սահմանամերձ անզէն ժողովուրդին վրայ:
Այս բոլոր արհաւիրքներէն ետք, արցախահայութիւնը եւ հայրենի պետութիւնը եկան ա՛յն համոզումին որ Արցախեան հարցի բանակցային եւ արդար կարգաւորման ուղին ո՛չ թէ այս կամ այն ձեւի փոխ-զիջումն է, այլ՝ Արցախը Հայաստանին միացնելը: Հայ ժողովուրդի մօտ, հայրենիքէն ներս թէ ի սփիւռս աշխարհի, այս արդար համոզումը արմատացած է եւ մեզի համար բացի անկէ ուրիշ ո՛չ մէկ համոզիչ լուծում կայ:
Եթէ ազգովին համոզուած ենք որ Արցախը պէ՛տք է միանայ Հայաստանին, ուրեմն ինչի՞ կը սպասենք: Լաւագոյն օրինակը տուաւ մեզի մեր «Քեռին`» Ռուսաստանը, իրեն կցելով Ղրիմի թերակղզին Մարտ 2014-ին: Ինչպէս ծանօթ է մեր ընթերցողներուն, գերպետութեանց առաջնորդներ դատապարտեցին այս կցումը, յայտարարելով որ այդ արարքը խախտում մըն է միջազգային օրէնքի եւ հետեւաբար անընդունելի: Ռուսաստան անտեսելով բոլոր բողոքները, եւ միանգամայն ասպարէզ կարդալով բոլորին՝ յայտարարեց որ Ղրիմի ժողովուրդին արդար եւ անկապտելի իրաւունքն է ինքնորոշումը (right of self determination):
Հիմա հարց տանք մեր հայրենի ղեկավարութեան. ի՞նչ բանի կը սպասենք յայտարարելու, թէ արցախահայութեան միահամուռ ցանկութիւնը ըլլալէ զատ՝ նաեւ անոր արդար իրաւո՛ւնքն է ինքնորոշուիլ, եւ հետեւաբար 30 տարիէ իվեր կը սպասուի այդ կցումին: Պէտք կա՞յ աւելին ըսելու…: Կասկած չկայ մեր մտքին մէջ, որ հայրենի պետութեան յայտարարութենէն ետք, օտար պետութիւններ, նամանաւանդ՝ Ռուսաստանը, պիտի ճանչնան կատարուած իրողութիւնը: Չմոռնանք յիշեցնելու թէ մենք մեզմէ յափշտակուած եւ Ստալինի բռնատիրական տարիներուն ապօրինաբար եւ անարդարօրէն Ատրպէյճանին կցուած մեր դարաւոր հայրենի հողերուն վերատիրացանք ՝ անգա՛մ մը եւս արիւն թափելով հերո՛սաբար:
Հետեւաբար մեր սրբազան պարտականութիւնն է ամէն ճիգ տանիլ եւ աշխատանք գործադրել որպէսզի միացեալ անկախ Հայաստանի գաղափարը համայն հայութեան կողմէ մոռացութեան չմատնուի, այլ դառնայ նպատակ կեանքի: Ժամանակի հրամայականն է որ ո՛չ միայն ձգտինք, այլեւ հասնի՛նք մեր նպատակի իրականացման. վաղը ուշ կրնայ ըլլալ…: Չմոռնանք յիշեցնելու թէ այս բոլորը կապուած են Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման, դատապարտման եւ հատուցման հետ: Չմոռնանք նաեւ շեշտելու, թէ հատուցումը մեր մտքին մէջ միայն նիւթական ու բարոյական չէ՛ (մինչեւ այսօր բարոյական խրատներ շա՜տ լսեցինք), այլ հիմնական նպատակը՝ մեր յափշտակուած եւ բռնագրաւուած հողերուն ու հայրենիքին տէր դառնալն է:
Որքան այժմէական է յիշեցնել այստեղ մեր ընթերցողներուն, որ 100 տարի առաջ Մայիս 28-ին Հայաստանի խորհրդարանին կողմէ ընդունուած անկախ եւ միացեալ Հայաստանի հռչակագիրը կարեւոր պատմական փաստաթուղթ էր, զոր կարդաց Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Ալեքսանդր Խատիսեանը: Նոյն պատգամը ամբողջ աշխարհին պէտք է յղէ Հայաստանի ներկայ կառավարութիւնը՝ համաձայն բովանդակ հայ ժողովուրդի միահամուռ կամքին եւ ցանկութեան եւ ի գին ամէն տեսակի խոչընդոտներու, յայտարարելով թէ այսօրուընէ՛ իսկ Հայաստանի բաժան-բաժան մասերը, սկսելով Արցախէն, մշտապէս միացած են իբրեւ անկախ պետական միութիւն: ԱՄԷՆ:
ՈՍԿԱՆ ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ
7 Յունիս 2019
Լոս Անճէլըս
